Organy Hildebrandta. Muzyczny, biały kruk z Pasłęka

Instrument został zbudowany w latach 1717-1719 przez gdańskiego artystę Andreasa Hildebrandta, jednego z wielkich budowniczych organów epoki baroku. Wtedy uznano go za jeden z najlepszych organów dawnych Prus Wschodnich. Dzięki trwającej blisko cztery lata renowacji, w 2013 roku instrument powrócił do świetności.

Zanim jednak ktokolwiek zaczął myśleć o przywróceniu organom dawnego brzemienia i wyglądu musiało upłynąć wiele lat. Te w całkiem dobrym stanie przetrwały ponad dwa stulecia. Ucierpiały dopiero w ostatnich dniach II wojny światowej, gdy częściowo je rozszabrowano. Braki uzupełniono w 1950 i 1970 roku, ale wydawało się, że instrument już na zawsze utracił swój pierwotny głos.
— Co prawda zachowała się części oryginalnej mechaniki i wiele piszczałek. Jego stan organów był daleki od doskonałości. Gdy w marcu 2009 roku, wraz z grupą z Baltisches Orgel Centrum e.V. ze Stralsundu, przybyliśmy do Pasłęka z 36 rejestrów, fragmentarycznie funkcjonowały jedynie 3. Instrument był w zasadzie martwy — mówi Krzysztof Urbaniak, asystent w Katedrze Organów, Klawesynu i Muzyki Dawnej Akademii Muzycznej w Łodzi.

Konserwacja organów stała się więc koniecznością. W 2010 r., dzięki pomocy wielu instytucji i miłośników muzyki organowej rozpoczęto ich renowację. Podjęła się tego firma znanego w Europie restauratora organów Kristiana Wegscheidera z Drezna. Cały proces był niezwykle długi i żmudny.
Ważne było dla nas, wyjaśnia Urbaniak, aby faktycznie każdy historyczny element traktowany był z pietyzmem i nawet najbardziej uszkodzone części zostały uzupełnione i odrestaurowane, niezależnie od nakładu pracy i związanych z tym kosztów. To ostatecznie okazały się niebagatelne. Koszt renowacji przekroczył 2,5 miliona złotych.

Kosztowna renowacja
Koszt renowacji pasłęckich organów wyniósł ponad 2,5 miliona. Najwięcej, bo blisko 1 mln 87 tys. zł, wyłożyła na ten cel prywatna fundacja z Hamburga. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego dodało 840 tys. zł, Urząd Marszałkowski Województwa Warmińsko-Mazurskiego - 125 tys. zł, wojewoda - 20 tys. zł i starostwo powiatowe w Elblągu - 15 tys. zł. Pasłęcki samorząd na uratowanie tego wspaniałego zabytku przeznaczył 250 tys. zł, a parafia pw. św. Józefa w Pasłęku kolejne 300 tys. zł.

Tak cenne organy zobaczysz tylko w Pasłęku

Organy Andreasa Hildebrandta, znajdujące się w kościele farnym
pw. św. Bartłomieja w Pasłęku, są unikalnym zabytkiem w skali ogólnopolskiej i nie tylko.
Ten monumentalny instrument muzyczny to:

- największe barokowe organy na północy Polski z zachowanym w dużym stopniu oryginalnym mechanizmem,

- ostatnie istniejące tak duże organy zbudowane przez Andreasa Hildebrandta z Gdańska i pierwszy jego instrument, który jest odrestaurowywany wg. aktualnych międzynarodowych standardów renowacji zabytkowych organów,

- jedne z niewielu barokowych organów na północy Polski, które nie zostały zniszczone w wyniku działań II wojny światowej,

- doskonałe organy bachowskie (duża obsada głosów
i samodzielność wszystkich sekcji, szczególnie pedałowej),

- unikalne jak na czas powstania organów rozwiązania konstrukcyjne (piszczałki o podwójnych labiach, podwójna szafa organowa, miejsce dla orkiestry między szafami organowymi),

- jedyne tak duże gdańskie organy z XVIII w. które po renowacji będą się prezentować w swojej pierwotnej formie,

- jedyne organy, na których zastosować będzie można wiele oryginalnych registracji dla organów Hildebrandta
z kościoła św. Jana w Gdańsku (Daniel Magnus Gronau i jego utwory),

- idealne organy do wykonywania gdańskiej muzyki wokalno-instrumentalnej (kantaty z organami obligato) z przewidzianym miejscem dla muzyków między szafami organowymi oraz z urządzeniem transponującym.